غبار فراموشی بر «شهر گوهرسنگ‌ها» | سایه تعطیلی بر سر طلاسازی‌ها و نقره سازی‌های مشهد

ملیحه فلاح | شهرآرانیوز؛ هربازاری که کساد می‌شد و از سکه می‌افتاد، بازار منسوجات طلا و نقره زرق وبرق خود را حفظ می‌کرد، آن هم طلا و نقره ساخت دست هنرمندان مشهدی با زینت گوهرسنگ‌هایی از همین خطه که علاوه بر تامین سوغات موردنیاز بازار داخلی، به استان‌ها و کشور‌های هم جوار نیز صادر می‌شد. حالا دو سالی می‌شود که افزایش قیمت طلا و کاهش قدرت خرید مردم از یک سو و شیوع ویروس کرونا و کاهش حضور زائران از سوی دیگر، گرد رکود را بر این بازار نیز پاشیده است. عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها برای مشهد هم باوجود همه تلاش‌های مسئولان، نتوانست جلوی تعطیلی کارگاه‌ها و بیکار شدن ۵ هزار نفر ار شاغلان این حوزه را بگیرد.

به قول فعالان این صنعت، تصمیم گیری‌های نادرست در سطح کلان و حمایت نشدن از این حرفه، باعث تعطیلی ۷۰ درصد کارگاه‌های تولید منسوجات طلا و ۳۱ درصد تولیدی‌های منسوجات نقره شد. اما این همه ماجرا نیست؛ با وجود همه محدودیت‌ها و مشکلات، صنعتگران مشهدی توانستند با برگزاری دوره‌های طراحی طلا و جواهر و آموزش به هنرجویان علاقه مند، آن‌ها را به استادکار‌هایی ماهر تبدیل کنند. مهندسی معکوس دستگاه‌های موردنیاز ساخت طلا و تولید دستگاه‌های باکیفیت، گوشه‌ای دیگر از فعالیت این صنعتگران برای بقا و پیشرفت در حرفه خود بوده است.

اما گلایه فعالان حوزه ساخت طلا و نقره از مسئولان کم نیست. آن‌ها می‌گویند در مشهد طراح حرفه ای، کارگر ارزان، منابع قیمتی گوهرسنگ و دستگاه‌های طراحی و ساخت منسوجات قیمتی را داریم، اما بازار نداریم. توان اشتغال زایی خوب در حاشیه شهر با آموزش طراحی و ساخت منسوجات طلا و نقره و گوهرتراشی، یکی دیگر از مزیت‌های مهم این حرفه است که در صورت ایجاد بازار هدف به پیشرفت اقتصادی مردم این ناحیه کمک خواهد کرد. رفع موانع صادراتی، توجه به ظرفیت شهر جهانی گوهرسنگ ها، ایجاد شهرک صنعتی تخصصی، ساخت بازار‌های محلی داخلی و حمایت برای حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی ازجمله راهکار‌هایی است که فعالان این حوزه بر آن تاکید می‌کنند.

در این راستا مهدی ناصحی، عضو کمیسیون فرهنگی، اجتماعی، زیارت، گردشگری و رسانه شورای شهر مشهد، از پیگیری برای ایجاد شهرک‌های صنعتی محلی، حمایت از کارگاه‌های خانگی در این حوزه و ایجاد نمایشگاه‌های دائمی در آینده نزدیک می‌گوید و از رسانه‌ها می‌خواهد که پیگیر این موضوع باشند.

دستگاه و طراح داریم، بازار نداریم

رئیس کمیسیون سازندگان طلا، نقره و جواهر مشهد می‌گوید: بعد از رشد نرخ دلار در سال۹۷ قیمت طلا در ایران افزایش یافت. درکنار کم ارزش شدن ریال، شیوع ویروس کرونا نیز مزید بر علت شد تا بازار طلا و نقره مانند خیلی از بازار‌های دیگر دچار رکود شدید شود. همین موضوع درکنار حمایت نکردن مسئولان از این صنف و صنعت، باعث خروج نزدیک به ۷۰درصد فعالان از حوزه ساخت منسوجات قیمتی شد. اکنون از ۳۶۰کد رهگیری استاندارد سازنده طلا، کمتر از ۱۰۰کارگاه فعال است و تعداد کارگاه‌های ساخت نقره نیز که با تلاش و حمایت در سال‌های ۹۶ و ۹۷ به ۲۲۰۰ واحد رسیده بود، اکنون به کمتر از ۱۵۰۰ واحد رسیده است.

مهدی لوحی با تاکید بر اینکه اگر اجازه صادرات به ما داده می‌شد، این شرایط پیش نمی‌آمد و حتی می‌توانستیم شغل ایجاد کنیم، ادامه می‌دهد: وقتی بازار داخلی کشش ظرفیت تولید منسوجات طلا و نقره را ندارد، باید راه صادرات باز و آسان شود. از وقتی دستگاه‌های پرینتر سه بعدی و... وارد کار شده اند، تولید هم راحت تر، سریع‌تر و ارزان‌تر شده است. از سوی دیگر نیروی کار حرفه‌ای و ارزان کم نداریم، بنابراین رقابت پذیری ما در بازار قدرتمند است.

او می‌گوید: ما در کمیسیون تولیدکنندگان طلا و جواهر و نقره مشهد در سال ۹۵ این صنعت را در بازار مشهد آسیب شناسی کردیم. بزرگ‌ترین مشکل ایران و مشهد، طراحی بود که ما این مشکل را با برگزاری دوره‌ها و کلاس‌های مختلف و آموزش ۳۰۰ طلاساز حرفه‌ای برای مشهد رفع کردیم. مشکل دوم، خرید و واردات دستگاه‌های موردنیاز بود که با مهندسی معکوس درکنار واردات، دستگاه‌های موردنیاز خود را تولید کردیم. حالا طراح و دستگاه داریم، اما بازار نداریم.

صنعتی که با سوءمدیریت فلج شد

«در گذشته طلا، نقره و جواهر ساخت مشهد به استان‌ها و حتی کشور‌های هم جوار مانند افغانستان و پاکستان صادر می‌شد، اما به دلیل سوءمدیریت، این کارگاه‌ها یکی یکی جمع و این صنعت فلج شد. حالا مشهد کم کم به یک شهر مصرف کننده تبدیل می‌شود.» این برشی از سخنان دبیر کمیسیون سازندگان طلا، نقره و جواهر مشهد با شهرآراست. اسماعیل صمدی می‌گوید: اولین چالش، اجرای نادرست قانون مالیات بر ارزش افزوده در گذشته بود. به تازگی این قانون اصلاح شده است، ولی اجرای نادرست آن در سال‌های گذشته همه را به سمت خریدوفروش طلای مستعمل کشاند و باعث شد چراغ کارگاه‌های ما خاموش شود. او ادامه می‌دهد: مشهد تنها جایی بود که طلا صادر می‌کرد، اما قانون گذاری اشتباه درباره میزان صادرات طلا و نقره باعث شد در چهار سال گذشته حتی یک سوت طلا از کشور صادر نشود.

دبیر کمیسیون سازندگان طلا و نقره مشهد از مشکلات این صنف و صنعت می‌گوید که بار‌ها آن را برای مسئولان و رسانه‌ها تکرار کرده، اما بی نتیجه بوده است. صمدی ادامه می‌دهد: به دلیل کاهش توان اقتصادی مردم، بازار داخلی را از دست دادیم، حال باتوجه به توانمندی و ظرفیت تولید در این حرفه باید ببینیم چطور بازار‌های خارجی را بگیریم. چرا باید ترکیه در بازار افغانستان و عراق پا بگذارد، درصورتی که ما علاوه بر منابع گوهرسنگ، نیروی کار ارزان و توانمند و جویای نام نیز داریم؟

او می‌گوید: با وجود همه این ظرفیت‌ها هر روز یک ارگان و اداره به ما فشار وارد می‌کند. یک روز اداره استاندارد می‌گوید باید ماهانه پولی بدهیم که دلیل منطقی برای آن نیست. روز دیگر هم در بیمه و مالیات مشکل جدیدی ایجاد می‌شود. من همین الان می‌خواهم برای وارد کردن یک دستگاه پرینتر با حسابی که برای بانک کار کرده است، وام بگیرم و اشتغال ایجاد کنم، اما نمی‌توانم.
نتیجه‌ای که صمدی از این حرف‌ها می‌گیرد، این است که درنهایت بسیاری از جوان‌های پرورش یافته در این حوزه به این نتیجه رسیده اند که مهاجرت کنند.

درخواست ملاقات با مدیران شهری

دبیر کمیسیون سازندگان طلاونقره مشهد می‌افزاید: با وجود اینکه مشهد شهر جهانی گوهرسنگ‌ها نام گرفته، تا به امروز هیچ استفاده درخوری از این عنوان بین المللی نشده است. اگر کشور‌های دیگر این لقب را گرفته بودند، حداقل ۲۰ هزار شغل ایجاد می‌کردند، اما در مشهد چه شد؟ حتی در دوره‌ای که این عنوان به مشهد داده شد، نمی‌توانستیم کلیددار شهر جهانی گوهرسنگ‌ها را پیدا کنیم.

صمدی می‌گوید: در حوزه اشتغال شهر جهانی گوهرسنگ‌ها ظرفیت خوبی داریم. در مشهد می‌توانیم کار گوهرتراشی و طراحی جواهرات را دراختیار حاشیه نشیان قرار دهیم و فرصت اشتغال را برای آن‌ها ایجاد کنیم. او درخواست‌هایی از مدیریت شهری نیز دارد که در این باره می‌گوید: می‌خواهیم با اعضای شورای شهر دیدار داشته باشیم تا ظرفیت شهر جهانی گوهرسنگ‌ها را معرفی کنیم. سال دیگر قرار است نمایشگاهی برگزار شود، شهرداری می‌تواند سالنی دراختیار تولیدکننده‌های حوزه گوهرسنگ‌ها و طراحی طلا و جواهر قرار دهد یا برای اینکه عنوان شهر جهانی گوهرسنگ‌ها از یاد همه نرود، در چند بیلبورد و المان شهری به این موضوع اشاره کند.

مهدی ناصحی، عضو کمیسیون فرهنگی، اجتماعی، زیارت، گردشگری و رسانه شورای شهر مشهد، نیز در گفتگو با شهرآرا از پیگیری برای ایجاد شهرک‌های صنعتی محلی و حمایت از کارگاه‌های محلی با مشارکت سایر دستگاه‌ها در راستای استفاده حداکثری از ظرفیت حضور ۳۰ میلیونی زائر در مشهد و تامین سوغات موردنیاز آن‌ها می‌گوید و می‌افزاید: از گذشته بازار سوغات زائر که گوهرسنگ‌ها یکی از آن هاست، به عنوان یک مزیت نسبی برای مشهد مطرح بوده است. به نتیجه رسیدن این اقدامات، نیازمند مشارکت با شرکت شهرک‌های صنعتی است.

او در بخشی دیگر از سخنانش به موضوع حمایت از مشاغل خرد و خانگی اشاره می‌کند و می‌گوید: درباره حمایت از این دست مشاغل با معاون وزیر کار صحبت کردیم تا زمینه‌های شناسایی کارگاه‌های خانگی و شناسنامه دار شدن آن‌ها فراهم شود و حمایت از طریق تشکیل نمایشگاه‌های دائمی صورت گیرد. طراحی‌های لازم برای این اتفاق در کوتاه‌ترین زمان در نقطه‌های مختلف شهر انجام خواهد شد که درحال پیگیری آن هستیم. خواهش می‌کنیم رسانه‌ها نیز این موضوع را از ما پیگیری کنند.